Muzeum Historycznym – Pałac w Dukli wzięło udział w zainicjowanych przez Stowarzyszenie Sztetl Dukla obchodach siedemdziesiątej rocznicy zagłady ludności żydowskiej na Podkarpaciu. Dni Kultury Żydowskie rozpoczęły się od wernisażu wystawy „Ślady kultury żydowskiej na Podkarpaciu”. Na tę interesującą wystawę składają się zabytki związane z kultem religijnym, przedmioty codziennego użytku, jak również malarstwo, grafika, druki i archiwalia.
Najobszerniej i najokazalej zilustrowana została część nawiązująca do wnętrza synagogi. Do cennych zabytków pochodzących z jej wyposażenia należą tkaniny ozdobione misternymi haftami i aplikacjami, tj. zasłona (parochet) i wieńczący ją lambrekin (kaporet) służące do zasłaniania szafy ołtarzowej (aron ha-kodesz). Na wystawie wyeksponowano Torę (hebr. Sefer Tora) w postaci rodału (Pięcioksiąg Mojżesza, spisany w języku hebrajskim na zwoju pergaminowym nawiniętym na dwa drewniane drążki) oraz sukienki (meil), które zakłada się na rodał, a także nakrycie na bimę, czyli podwyższone miejsce stawiane w centrum synagogi przeznaczone do wykładania i czytania Tory. Z Torą występuje wskaźnik w kształcie ręki z wyprostowanym palcem wskazującym (stąd też jego hebrajska nazwa – jad, czyli „ręka”), służącym do odczytywania wersetów Tory przez lektora. Wśród przedmiotów synagogalnych znalazły się także Tablice Mojżeszowe, ozdobna tablica (sziwiti) z pierwszymi słowami psalmu 16,8: „stawiam sobie zawsze Pana przed oczy”, umieszczona na pulpicie kantora (amud), świecznik siedmioramienny (menora) używany w liturgii judaizmu – jeden z najważniejszych symboli żydowskich, puszka na datki Bractwa Pogrzebowego w Dukli oraz modlitewnik. Ciekawostką na wystawie są niewątpliwie fragmenty Tory z Jasła i Dukli, jak również pęk kluczy do dukielskiej synagogi.
Na uwagę zasługują przedmioty związane z codzienną modlitwą: biały szal modlitewny z frędzlami (tałes) i ozdobnym kołnierzem (atarą) zarzucany w czasie modlitwy na ramiona, modlitewniki, niewielkie skórzane szkatułki w formie sześcianu, zawierające po cztery zwitki z odpowiednimi cytatami z Biblii (tefilin czyli filakteria), przymocowywane za pomocą rzemieni do czoła i lewego przedramienia modlącego się mężczyzny. Można także zobaczyć zwitki pergaminu z naniesionymi dwoma fragmentami Tory w oprawce z drewna (mezuza) do powieszenia na drzwiach wejściowych.
Ważnym źródłem poznania żydowskiej kultury są żydowskie święta stąd też duża część zbiorów dotyczy Szabasu, Dnia Pojednania (Jom Kippur), Święta Namiotów (Sukot), Święta Światła (Chanuka), Paschy (Pesach) czy Szawuot. W obrębie tego zbioru wyróżniają się różnorodne świeczniki począwszy od siedmioramiennych menor, jednopłomiennych świeczników szabasowych, poprzez świeczniki przyścienne, ośmiopłomienne (chanukije) zapalane na parapetach okien w czasie święta Chanuka, aż do tzw. świeczników polskich z emblematem Orła w koronie, będących symbolem poczucia polskości wśród mieszkających na terenach Rzeczpospolitej Żydów. Z wiosennym świętem Pesach, upamiętniającym wyjście Żydów z ziemi egipskiej wiążą się prezentowane na wystawie naczynia na potrawy paschalne, takie jak: talerze sederowe i miseczki, zaś unikalny róg barani (szofar) związany jest ze świętem Rosz ha – Szana oraz Jom Kippur, a chorągiewki używano na święto Sukkot. Z Szabasem łączy się ozdobna puszka na wonności, czyli balsaminka, w której na zakończenie święta spalano wonne zioła, są też serwety szabasowe, kubki i pucharki kiduszowe na wino używane podczas ceremonii szabasowych i świątecznych.
Z innych obiektów związanych z bogatą, świąteczną obrzędowością żydowską na wystawie można zobaczyć zabytki dotyczące na przykład uroczystości Bar micwa, kiedy to chłopiec żydowski staje się pełnoletni wobec prawa i otrzymuje wówczas z tej okazji tałes, tefiliny, jarmułkę i sidur-modlitewnik. Do ciekawych zabytków obyczajowych eksponowanych na wystawie należy ołowiana matryca do kontraktu ślubnego czyli Ketuby, baldachim ślubny (chuppa, chupa), pod którym w tradycji żydowskiej zawierany jest związek małżeński oraz dokumenty odnoszące się do małżeństwa: umowy zaręczynowe i kontrakty małżeńskie.
W części wystawy nawiązującej do życia publicznego, rodzinnego i prywatnego, zaaranżowano przedwojenny zakład fotograficzny na wzór działającego tego typu zakładu Natana Lanera w Dukli. Do cennych pamiątek zaliczają się zdjęcia wykonane w tym zakładzie fotograficznym. Wśród wielu przedmiotów wiążących się z życiem codziennym społeczności żydowskiej, nie zabrakło także instrumentów należących do klezmerów, muzyków grających tradycyjną muzykę żydowską.
Na wystawie pokazano również męskie, kobiece i dziewczęce stroje żydowskie z okresu międzywojennego. Uzupełnieniem zasadniczej ekspozycji jest część obejmująca malarstwo, grafikę, rysunek, fotografie, a także korespondencja, cenne druki oraz inne archiwalia.
Zaprezentowane na wystawie zbiory pochodzą z kolekcji Joanny i Jacka Koszczanów, Jacka Grocholskiego, Małgorzaty Żuk, Doroty Kazimierczuk – Walaszek oraz ze zbiorów Towarzystwa Miłośników Nowego Żmigrodu, Skansenu Przemysłu Naftowego w Bóbrce i Muzeum Regionalnego w Jaśle.
Oddzielnie przedstawiono przestrzennie wystawę planszową dotyczącą życia i działalności Raoula Wallenberga, szwedzkiego dyplomaty ratującego Żydów węgierskich w czasie II wojny światowej. Wystawa planszowa przygotowana została przez Instytut Szwedzki, udostępniona przez Ambasadę Szwecji.
Po wernisażu wystawy odbyła się prezentacja „Życie religijne Żydów XIX-wiecznych w drzeworytach sztorcowych”, autorstwa Damiana Necia, reprezentującego Fundację Żyd Niemalowany Muzeum Wieczny Tułacz, a na zakończenie wieczoru odbył się koncert muzyki klezmerskiej w wykonaniu zespołu Rzeszów Klezmer Band.
W sobotę 11 sierpnia w naszym Muzeum odbyły się zajęcia dla dzieci i młodzieży związane z kulturą żydowską, a następnie goście mogli obejrzeć spektakl: „Opowieści z Walizki przedstawiają historię Singera O mędrcach z Chełma i głupim karpiu”, zaprezentowany. przez Joannę Sarnecką i Barbarę Songin). Na zakończenie dnia odbyła się Noc z filmem żydowskim.
Wystawa będzie czynna do połowy listopada 2012 roku.
