Tematyka historii i kultury Łemków w Beskidzie Niskim od dawna fascynuje naukowców, turystów swą odmiennością i oryginalnością. Społeczność ta ukształtowała się w długim procesie historycznym. Z pochodzeniem Łemków wiąże się kilka różnych teorii i nadal jest ono przedmiotem dyskusji środowisk naukowych. Ludność ta samą siebie nazywała Rusnakami, nazwa Łemko w literaturze naukowej pojawiła się w XIX w. Etymologię nazwy wyprowadza m. in. Słownik Geograficzny Królestwa Polskiego (1882), według którego: Ten lud mieszka w niskim Beskidzie od źródeł Ropy po źródła Sanu. W jego gwarze spotykamy słowo: łem w znaczeniu tylko, w niektórych wioskach nad Osławą: nem albo też i stąd zowią ich Łemkami. Z czasem nazwa Łemko została przyjęta przez tę ludność.
Łemkowie zajmowali się zarówno pasterstwem, jak i rolnictwem. Pod względem religii należeli do obrządku wschodniego (prawosławni i grekokatolicy). Łemkowie poprzez swoją odrębność, kulturę materialną, stroje, język, religię, zwyczaje, muzykę, stworzyli bogatą kulturę, która odróżniła ich od innych grup etnicznych. Pomimo burzliwej historii, tragicznych wydarzeń XX w. i związanych z nimi akcji przesiedleńczych kultura łemkowska pozostała jedną z najbardziej charakterystycznych i budzących zainteresowanie kultur w Polsce. Współcześni Łemkowie kultywują tradycje przodków i rozwijają własną kulturę.
Organizacja wystawy jest efektem współpracy Muzeum – Skansenu Kultury Łemkowskiej w Zyndranowej oraz Muzeum Historycznego w Dukli. Na wystawie starano się nawiązać do życia codziennego Łemków poprzez elementy elementy wyposażenia chat łemkowskich zwanych chyżami, czy charakterystyczne stroje męskie i kobiece pochodzące ze wschodniej, środkowej i zachodniej Łemkowszczyzny. Wśród strojów m. in. można zobaczyć okazale się prezentującą czuhanię (czuhę) łemkowską, długi brązowy płaszcz, który zarzucano na ramiona jak pelerynę, a jego rękawy zszyte były dołem i zastępowały kieszenie. Była symbolem zamożności i prestiżu.
Łemkowie oprócz pracy na roli, hodowli bydła czy pracy przy drewnie, trudnili się również zajęciami pozarolniczymi, jak gonciarstwo, kamieniarstwo, tkactwo, hafciarstwo, wykonywali wyroby z drewna: zabawki i akcesoria kuchenne, co znalazło swoje odbicie w prezentowanych na wystawie warsztatach stolarskich, przyrządach do obróbki lnu, narzędziach oraz różnych wyrobach. Warto dodać, że Łemkowie produkowali na szeroką skalę dziegieć, który był niezastąpionym lekarstwem na skaleczenia, wytwarzali także inny produkt destylacji drewna – maź drzewną, stosowaną do smarowania osi wozów.
Ważnym elementem w życiu Łemków była również religia, stąd w centralnej części ekspozycji zaprezentowano zabytki związane z życiem religijnym Łemków, należą do nich ornaty, a także elementy wyposażenia cerkwi oraz księgi liturgiczne, większość tych obiektów pochodzi z nieistniejącej już cerkwi w Zyndranowej.
Wystawę dopełniają współczesne prace malarskie, graficzne i rzeźbiarskie, które w formie artystycznej nawiązują do historii, kultury i sztuki Łemków w Beskidzie Niskim.
Wystawa będzie czynna do końca marca 2014 roku.
