W dniu 26 października 2022 r. w Muzeum Historycznym-Pałac w Dukli odbyło się Spotkanie Muzealne dotyczące I wojny światowej w Karpatach. W pierwszej części spotkania odbyły się prelekcje: prof. Andrzeja Olejki „Cud nad Sanem? Dlaczego nie odblokowano Twierdzy Przemyśl” oraz Mirosława Mazurka i Artura Hejnara „Pobojowiska z okresu I wojny światowej na przykładzie badań archeologicznych na górze Manyłowa (Łysy Wierch) k. Baligrodu”. Sylwetki prof. Andrzeja Olejki nie trzeba specjalnie przedstawiać. Wielokrotnie gościł w naszym Muzeum, jego wykłady cieszą się popularnością. Profesor specjalizuje się w historii wojskowości, problematyce lotniczej i okresie Wielkiej Wojny w Karpatach. Drugą prelekcję dotyczącą badań archeologicznych pobojowiska z okresu I wojny światowej wygłosili Mirosław Mazurek i Artur Hejnar.
Mirosław Mazurek, z zawodu archeolog, jest wiceprezesem Fundacji Badań nad Dziedzictwem Kulturowym. Główne jej cele to badania naukowe, realizacja projektów związanych z ochroną zabytków oraz prowadzenie działalności kulturalnej. Wszelkim działaniom fundacji towarzyszy idea promocji ochrony zabytków i edukacji w obszarze dziedzictwa i wiedzy historycznej. Natomiast Artur Hejnar jest wiceprezesem Stowarzyszenia Eksploracyjno-Historycznego „Galicja”, którego członkowie współpracują z archeologami podczas badań na górze Manyłowej. Trzeba zaznaczyć, że działalność Stowarzyszenia „Galicja” to nie tylko poszukiwanie okruchów przeszłości za pomocą detektorów metali, ale także opieka nad cmentarzami wojennymi, miejscami pamięci oraz prowadzenie działalności edukacyjnej, m.in. poprzez przygotowanie wystaw w Izbach Pamięci w Sieniawie (k. Przeworska) i w Baligrodzie. Ostatnim punktem spotkania był wernisaż wystawy czasowej „Karpackie okruchy Wielkiej Wojny”. Wystawa militariów ze zbiorów Stowarzyszenia Eksploracyjno-Historycznego „Galicja”. Na wystawie zobaczyć możemy kolekcję bagnetów, manierek, menażek, a także guzików, odznak i innych pamiątek wybranych spośród zbiorów członków stowarzyszenia. Ciekawostką są militaria (w tym klamra i nieśmiertelnik) znalezione w dniu 13 sierpnia br. podczas akcji poszukiwawczej w Tylawie – Dziale Tylawskim, gdzie Stowarzyszenie posiada wszystkie niezbędne pozwolenia do prowadzenia akcji za pomocą detektorów metali. Poszukiwania zostały zarejestrowane kamerą autorskiego programu
Adama Sikorskiego „Było nie minęło”. Kronika zwiadowców historii”. Przedmioty te mogły być utracone przez żołnierzy z 39 węgierskiego pułku piechoty c.k. armii, którzy tam walczyli w dniach 27 i 28 grudnia 1914 r., a więc przetrwały w ziemi ponad 107 lat, są takimi okruchami, śladami Wielkiej Wojny i niemymi świadkami tych wydarzeń. Walki na Dziale Tylawskim i okolicznych wzniesieniach toczone były podczas dużych opadów śniegu i bardzo niskiej temperaturze. W dniu 26 grudnia 1914 r. pozycję zajęły tam kompanie z 39 węgierskiego pp., które wyparte zostały dnia następnego przez atakujące wojska rosyjskie. Próby podejmowanych kontraktów w dniu 28 grudnia zakończyły się niepowodzeniem, w trakcie jednego z nich wróciło tylko 15 z 200 żołnierzy austro-węgierskich. W rezultacie 39 pp. przez Przełęcz Dukielską wycofał się do Stropkowa. Kolejną ciekawostką, związaną w pewien sposób z wojną, są wielkie manewry cesarskie które odbyły się w Stropkowie we wrześniu 1911 r. Generalnym założeniem manewrów było zajęcie Przemyśla przez nieprzyjacielską armię północną i natarcie na armię południową cofającą się wedle ustalonego planu na południe. Głównym zadaniem wojsk uczestniczących w ćwiczeniach było zajęcie-obrona Przełęczy Dukielskiej oraz transport różnych towarów, środków przez nią. Wojsko po stronie galicyjskiej rozlokowano w pasie na linii: Nowy Żmigród-Dukla-Rymanów. Manewry rozpoczęły się 12 września na Przełęczy Dukielskiej, bitwy rozstrzygające odbyły się do dnia 15 września na południowym stoku Karpat. Manewry zaliczono do udanych. Na ich pamiątkę wydano medale okolicznościowe. Kolekcję takich medali, możemy zobaczyć na wystawie. Uzupełnieniem wystawy są mapy, fotografie, reprodukcje pocztówek głównie z terenów Przełęczy Dukielskiej. Ciekawa jest również kolekcja pocisków – szrapneli, wśród nich możemy zobaczyć przekroje wewnętrzne tych pocisków. Muzeum Historyczne-Pałac w Dukli składa serdeczne podziękowania Panom: Arturowi Hejnarowi, Piotrowi Kubitowi, Piotrowi Bekowi, Hubertowi Teleszowi, Ryszardowi Ćwiąkale, Jakubowi Kenarowi za zaangażowanie i wypożyczenie eksponatów ze swoich kolekcji.
