W związku 200. rocznicą śmierci Tadeusza Kościuszki i ustanowionym przez Sejm RP i Senat RP 2017 – ROKIEM KOŚCIUSZKOWSKIM w Muzeum Historycznym – Pałac w Dukli odbył się wykład prof. dra hab. Mieczysława Rokosza pt. Dziejowa rola Tadeusza Kościuszki. Otwarta została również wystawa Tadeusz Kościuszko w historii i tradycji polskiej, podkreślająca rolę Tadeusza Kościuszki w dziejach naszego narodu oraz tradycje kościuszkowskie na przestrzeni wieków.
Zbiory na wystawę zostały wypożyczone: z Fundacji im. Tadeusza Kościuszki w Krakowie, Muzeum Kultury Szlacheckiej w Kopytowej, Muzeum Regionalnego w Jaśle, Stowarzyszenia Kosynierów Parafii w Cieklinie oraz ze zbiorów prywatnych: Zbigniewa Więcka, Jacka Grocholskiego, Macieja Kilarskiego, Andrzeja Nowakiewicza i Jerzego Marka. Wszystkim wymienionym składamy serdeczne podziękowania.
Na wystawie można zapoznać się z biografią Tadeusza Kościuszki ujętą w formie szczegółowego kalendarium, jak również z ikonografią przedstawiającą ważniejsze epizody z życia i działalności Naczelnika. Do rzadkich zabytków należą tutaj heliograwiury Zygmunta Ajdukiewicza, z teki wydanej w Wiedniu w 1892 roku, przedstawiające najważniejsze sceny z życia Tadeusza Kościuszki.
Szczególne jednak miejsce na ekspozycji zajmuje nieznany list Tadeusza Kościuszki datowany w Dukli 19 października 1775 roku, adresowany do kasztelana krakowskiego Jerzego Augusta Wandalina Mniszcha, ówczesnego właściciela Dukli. List ten opublikował po raz pierwszy ks. Józef Sas w Sprawozdaniu Zakładu Naukowo.-Wychowawczego OO. Jezuitów w Bąkowicach pod Chyrowem w 1910 roku. Kościuszko przybył do Dukli po 5-letnim pobycie we Francji, gdzie studiował w Królewskiej Akademii Malarstwa i Rzeźby w Paryżu, a także doskonalił wiedzę w dziedzinie inżynierii wojskowej. Pobyt Kościuszki w Dukli i pozostawiony list do magnata miał związek z poszukiwaniem przez niego posady, ponieważ jesienią 1775 roku utracił zatrudnienie w Sosnowicy, jako guwerner córek Józefa Sosnowskiego, wojewody smoleńskiego, z powodu romansu z Ludwiką, córką senatora. Ponieważ Kościuszko w Dukli nie zastał magnata, więc pozostawił list, w którym zwraca się do Mniszcha o wstawiennictwo w objęciu na dworze saskim posady w służbie dyplomatycznej lub wojskowej. Sam zaś podążył za nim do Krakowa, a następnie do Drezna. Starania te nie przyniosły powodzenia, dlatego podjął dalszą podróż do Paryża. Kościuszko z Francji w czerwcu 1776 roku wyruszył do Ameryki i wziął udział w wojnie o niepodległość Stanów Zjednoczonych. Na wystawie został też poruszony wątek o jego dramatycznej podróży do Filadelfii.
Duża część zbiorów na ekspozycji nawiązuje do powstania narodowego, znanego jako Insurekcja Kościuszkowska w 1794 roku, która była ostatnią próbą ratowania niepodległej Rzeczpospolitej. Kościuszko najczęściej przedstawiany był jako bohater spod Racławic w sukmanie i czapce krakusce, często na galopującym koniu i tego typu wizerunki przeważają na wystawie. Do ciekawszych należy również plakietka żeliwna z podobizną Kościuszki w konfederatce (popiersie w profilu), z ok. 1850 roku, a także miniaturowe popiersie wykonane ze stiuku we Francji, z 1853 roku.
Oprócz ikonograficznych przedstawień, do tego wydarzenia nawiązują elementy uzbrojenia i umundurowania, m.in. tzw. szable kościuszkowskie, słynne kosy bojowe, stroje kosynierów, karabiny gładkolufowe, a nawet kule spod Racławic.
Prezentowane są także różnego rodzaju pamiątki nawiązujące do czasów Naczelnego Wodza, lub też z nim związane. Na uwagę zasługują oryginalne klamry do pasa z l. 1861-1863, jedna z podobizną Tadeusza Kościuszki w czapce krakusce, druga w mundurze generała Wojsk Koronnych. Ciekawa jest też Pamiątka odbytego w dniu 10 października 1861 roku Nabożeństwa za poległych w bitwie pod Maciejowicami i wzięcia do niewoli Naczelnika Insurekcji.
Postać Kościuszki znalazła również odbicie w kolekcjach filokartystycznych, numizmatycznych i filatelistycznych oraz innych upamiętnieniach, które zostały zaprezentowane na wystawie.
Wystawa będzie czynna do czerwca br.
