W ramach obchodów Jubileuszu 100-lecia odzyskania przez Polskę Niepodległości w Muzeum Historycznym – Pałac w Dukli odbył się wykład prof. dr. hab. Mieczysława Rokosza, „Dlaczego Polacy przetrwali katastrofę rozbiorów?” W drugiej części została otwarta wystawa „Dukielskie drogi do niepodległości”. W oprawie muzycznej wykonanej przez Jakuba Palusińskiego, zabrzmiał Mazurek Dąbrowskiego, Rota i My Pierwsza Brygada.
Wystawa Dukielskie drogi do niepodległości ma charakter przyczynkarski, przekrojowy od konfederacji barskiej do działalności konspiracyjnej, niepodległościowej w czasie II wojny światowej. W części dotyczącej konfederacji barskiej nawiązano do ruchu konfederackiego w rejonie Beskidu Niskiego, który znalazł się na szlaku bitewnym Kazimierza Pułaskiego. W wielu miejscach przy granicy powstały obozy konfederackie, m.in. w Barwinku. Z tego okresu pochodzi pokazany na wystawie Uniwersał JO Xięcia Marcina Lubomirskiego Marszałka Konfederacyi Woiewództwa Krakowskiego […] ogłoszony 7 kwietnia 1769 r. pod Barwinkiem i rozsyłany przez Pułaskiego (oryg. w zb. ZNiO). Wyeksponowano też listy: List Kazimierza Pułaskiego do Jerzego Mniszcha [pisany z obozu pod Konieczną 12 lutego 1770 r. do ówczesnego właściciela Dukli] oraz respons Jerzego Mniszcha [z 13 lutego 1770 r.], w których mowa o zaciągach „huzarów” do walk konfederackich (rkps w zb. MN w Krakowie w o. BCzart.), a także nieznany list Tadeusza Kościuszki do Jerzego Mniszcha, datowany w Dukli 19 października 1775 r. List do magnata miał związek z poszukiwaniem przez Pułaskiego posady w służbie dyplomatycznej lub wojskowej.
W kolejnej części wystawy nawiązano do powstania listopadowego i styczniowego, m. in. do postaci gen. Jana Zygmunta Skrzyneckiego. Mało znany jest fakt, że gen. Skrzynecki, uczestnik walk napoleońskich, drugi wódz naczelny powstania listopadowego, uczył się przez jakiś czas w Dukli, a jego ojciec Jan, rotmistrz w konfederacji barskiej, był dzierżawcą dworku w Cergowej. Z Duklan walczących w powstaniu styczniowym, dwóch spoczęło na ziemi dukielskiej: Ludwik Dłużniewski pochodzący z Białegostoku zagnany wypadkami 1863 r. trafił do Dukli i tutaj został pochowany oraz Teofil Szczurek z Cergowej, u którego odniesione w jednej z bitew z wojskami rosyjskimi ciężkie obrażenia, spowodowały jego trwałe inwalidztwo. Zmarł 25.12.1896 r. i został pochowany na cmentarzu parafialnym w Jasionce, mogiła z kamiennym pomnikiem ufundowana została przez lokalną społeczność (wnukiem Teofila był generał Jan Szczurek-Cergowski).
Klęski poprzednich powstań nie powstrzymały dążeń niepodległościowych. W Dukli aktywnie działało m.in. Towarzystwo Gimnastyczne „Sokół” i Związek Strzelecki. Starano się w oparciu o materiał dokumentalno-archiwalny pokazać działalność tych organizacji. Duklanie zapisali się także w historii Legionów Polskich, przedstawiono m. in. fotografie i dokumenty legionistów: Karola Jankowskiego i Stanisława Rudkowskiego z Dukli, którym przyznano Krzyż Niepodległości za zasługi w dziele odzyskania niepodległości.
Na wystawie poruszono udział w kampanii wrześniowej Batalionu KOP „Dukla”, który stoczył potyczki na trasie Barwinek – Dukla, walcząc w składzie 3. Brygady Górskiej Armii „Karpaty”. Po wybuchu II wojny światowej Dukielszczyzna była obszarem, w którym ruch oporu rozpoczął swoją działalność niemal natychmiast po zaprzestaniu regularnych działań wojennych, co starano się udokumentować na wystawie.
Wystawa powstała w oparciu o zbiory udostępnione przez Zakład Narodowy im. Ossolińskich we Wrocławiu, Muzeum Narodowego w Krakowie/Muzeum Książąt Czartoryskich, Muzeum Podkarpackie w Krośnie, Muzeum Kultury Szlacheckiej w Kopytowej, Stowarzyszenie Miłośników Dębowca i Okolicy, Stowarzyszenie Kosynierów Parafii Cieklin, Towarzystwo Miłośników Nowego Żmigrodu oraz ze zbiorów prywatnych i naszego Muzeum.
Wystawa będzie czynna do końca grudnia 2018 roku.
