W Roku św. Jana z Dukli w ramach obchodów Wielkiego Jubileuszu 600. rocznicy urodzin św. Jana z Dukli i 275. ustanowienia go Patronem Polski 23 maja w Muzeum Historycznym-Pałac w Dukli, odbyła się sesja naukowa WZIĘTY W BOSKIE POSIADANIE, a następnie wernisaż wystawy W 600-LECIE URODZIN ŚW. JANA Z DUKLI.
Na wystawie zaprezentowano oryginalne zabytki hagiograficzne i ikonograficzne nawiązujące do życia i kultu św. Jana z Dukli, które pochodzą z głównych ośrodków naukowo-badawczych, archiwów, bibliotek, muzeów, klasztorów, kościołów oraz od osób prywatnych. Niewątpliwie do najważniejszych obiektów znajdujących się na wystawie należą pamiątkowe relikwiarze św. Jana z Dukli. Warto w tym miejscu nadmienić o eksponowanym XVIII-wiecznym portrecie abpa lwowskiego Mikołaja Wyżyckiego, który w 1743 r. podarował dukielskiemu klasztorowi pierwszy relikwiarz w kształcie monstrancji. Na osobną uwagę zasługują dwa dokumenty z XV wieku, a więc z czasów życia Jana, których kopie pochodzą z Archiwum Klasztoru OO. Franciszkanów w Krakowie, to jest: dokument potwierdzający pobyt Jana z Dukli w klasztorze we Lwowie i drugi stwierdzający udział w 1461 r. Jana z Dukli w akcie zmniejszania ciężarów chłopom w Czyszkach k. Lwowa.
Najstarszym i bardzo cennym przekazem źródłowym o życiu i działalności Jana z Dukli jest relacja z ok. 1525 r. z rękopisu Kroniki Jana z Komorowa, pierwszego kronikarza Prowincji zakonnej. Na wystawie znalazły się pierwsze drukowane XVII-wieczne żywoty, które w dużym stopniu opierają się na przekazie tego najstarszego biografa. Należą do nich dzieła, m. in. Piotra Hiacynta Pruszcza Forteca monarchów […] i Cypriana Damirskiego, bernardyna, ówczesnego prokuratora beatyfikacji. Chociaż dwa żywoty Jana z Dukli napisane przez Damirskiego są już obszerniejsze, bowiem obejmują cześć pośmiertną i cuda Jana. Z XVIII-wiecznych pozycji hagiograficznych, jakie znalazły się na wystawie do wartościowych należy żywot napisany przez lwowskiego kanonika Jana Tomasza Józefowicza pt. Krótkie zebranie życia Wielebnego Jana z Dukli […] z różnych autorów spisane.
Niezwykle cenne w zespole archiwalnym eksponowanym na wystawie są akta procesów beatyfikacyjnych z lat 1615-1732, które dostarczają wiele szczegółów i są kopalnią wiadomości do dziejów żywota i kultu Jana. Zawierają nieznane skądinąd dokumenty i dekrety Kongregacji Obrzędów, wyjątki nieznanej dziś kroniki bernardyna Jerzego Jędrzejewskiego ze szczegółami do żywota Jana z Dukli, wreszcie dostarczają obszernego opisu materiału ikonograficznego.
Od początków XIX wieku do lat 80-tych ubiegłego stulecia powstało kilkadziesiąt biogramów, których tytuły znajdziemy na wystawie. Są to w większości prace popularne, nieraz zabarwione opowiadaniami legendarnymi, tak jak w przypadku życiorysu kilkakrotnie wydawanego pióra bernardyna Czesława Bogdalskiego. Naukowe opracowania biografii św. Jana z Dukli znalazły się w dziełach ks. Kamila Kantaka, historyka zakonu bernardynów, takich jak: Bernardyni Polscy i Franciszkanie polscy. Rozpoczęte starania o kanonizację bł. Jana przyniosły nową biografię wraz z zarysem pośmiertnego kultu, opartą na gruntownej interpretacji źródeł, autorstwa ks. Hieronima Eugeniusza Wyczawskiego, historyka, znawcy dziejów Zakonu Braci Mniejszych. Długą listę przedstawionej na wystawie literatury hagiograficznej zamyka opracowanie źródłowe o życiu i cnotach św. Jana, będące bezpośrednio podstawą do kanonizacji, to jest: Leopolien. Canonizationis Beati Joannis de Dukla Positio de vita et virtutibus (Cracoviae 1993), powstałego przy wykorzystaniu historycznego warsztatu naukowego o. Hieronima Eugeniusza Wyczawskiego OFM i o. dra Wiesława Murawca OFM, który kierował pracami.
W części ikonograficznej, która jest świadectwem rozwoju kultu Janowego, a także bezcennym dokumentem wielu zjawisk, starano się pokazać w przekroju historycznym przykłady występujących typów przedstawień postaci św. Jana z Dukli. Najwcześniejsze konterfekty Jana z Dukli powstały w XVI wieku we Lwowie. Na wystawie do tego portretu ujęciem postaci Jana nawiązuje XVIII-wieczny konterfekt anonimowego zakonnego twórcy z klasztoru w Kalwarii Zebrzydowskiej. Autor dodał jedynie w lewej górnej części owalu motyw Madonny z Dzieciątkiem. Motyw z Madonną i Dzieciątkiem z czasem wszedł na stałe do ikonografii Janowej, tworząc najliczniejszą grupę ikonograficzną z występującym najczęściej tytułem Wizji św. Jana z Dukli, co potwierdzają zaprezentowane na wystawie obrazy.
XVIII-wieczne przedstawienia opierają się na portrecie graficznym tzw. Vera effigies (prawdziwy wizerunek) opublikowanym po raz pierwszy w aktach beatyfikacyjnych w 1732 r., który można w oryginale zobaczyć na wystawie. Autor przedstawił Jana w habicie franciszkańskim i płaszczu zakonnym, w pozycji klęczącej przed mensą ołtarzową, nad którą, pośrodku widoczna jest tronująca na obłokach Matka Boża z Dzieciątkiem. U stóp klęczącego, na stopniu gałązka lilii, symbol niewinności, łaski Bożej, w tle detale architektoniczne z kolumną na pierwszym planie. Całe niemal tło obrazu wypełniają obłoki, zza których wyłaniają się sylwetki aniołków. Na wystawie zaprezentowano kilka tego typu XVIII-wiecznych wizerunków bł. Jana. Malarskie wersje tego tematu uzupełniono na wystawie XVIII i XIX-wiecznymi przedstawieniami graficznymi.
O popularności tematu świadczy przeniesienie scen Wizji Św. Jana z Dukli na chorągwie, szaty liturgiczne oraz witraże. Przykładami mogą być zaprezentowane na wystawie obiekty, m. in.: ornat z XVIII w. z haftowaną sceną Wizji Błogosławionego, ufundowany przez Mniszchów dla Kościoła pw. Marii Magdaleny w Dukli, czy chorągiew z Kościoła parafialnego w Nowym Żmigrodzie.
W aneksie wystawy w materiale fotograficznym zostały przedstawione typy przedstawień związanych z cudami i łaskami za wstawiennictwem św. Jana z Dukli. Fotografie przedstawiają obrazy, polichromie oraz rzeźby.
Na zakończenie wernisażu młodzież z Zespołu Szkól nr 2 w Dukli zaprezentowała spektakl poetycko – muzyczny „Trzy Marie u grobu”.
Wystawa czynna do 15 lipca br. Bardzo gorąco zapraszamy.
Zgromadzone na wystawie zabytki pochodzą z Archiwum Prowincji Bernardynów w Krakowie, Archiwum OO. Franciszkanów w Krakowie, Zakładu Narodowego im. Ossolińskich we Wrocławiu, z Biblioteki Jagiellońskiej w Krakowie, Biblioteki XX. Czartoryskich w Krakowie, Biblioteki Wyższego Seminarium Duchownego OO. Bernardynów w Kalwarii Zebrzydowskiej, Gabinetu Rycin Oddział Muzeum Narodowego w Krakowie, Muzeum Prowincji OO. Bernardynów w Leżajsku, Muzeum Okręgowego w Rzeszowie, Parafii Kościoła pw. Marii Magdaleny w Dukli, Parafii Kościoła pw. śś. Apostołów Piotra i Pawła w Nowym Żmigrodzie, Parafii Kościoła pw. Chrystusa Króla w Trzcianie – Zawadce Rymanowskiej oraz z Klasztorów OO. Bernardynów: w Dukli, Kalwarii Zebrzydowskiej, Tarnowie, Przeworsku, a także od osób prywatnych, m. in. Andrzeja Kołdera. Wszystkim wymienionym za wypożyczenie zabytków składamy serdeczne podziękowania. Osobne podziękowania za wielkie wsparcie związane z organizacją wystawy składamy kustoszowi o. Micheaszowi Okońskiemu i wikaremu o. Dobromiłowi Godzikowi z dukielskiego Sanktuarium.