4 października 2024 r. odbyły się w Dukli uroczystości rocznicowe, jednej z najkrwawszych górskich bitew II wojny światowej, zwanej operacją dukielsko-preszowską, karpacko-dukielską (kdo) bądź powszechnie bitwą o Przełęcz Dukielską. Główna część dukielskich uroczystości odbyła się na cmentarzu wojennym w Dukli oraz w siedzibie naszego Muzeum.
Uroczystość rozpoczęła się od hymnów państwowych Czech, Słowacji i Polski. Wśród przybyłych gości, których powitała burmistrz Dukli Krystyna Andruch, byli przedstawiciele z Ambasady Republiki Czeskiej z Attaché Obrony płk Radimem Filipovskim na czele, Ambasady Słowackiej Attaché ds. Obrony gen. dyw. Miroslavem Korbą, władz państwowych z Polski, władz samorządowych Polski, Słowacji i Czech, wojska polskiego, policji, staży granicznej, straży pożarnej, przedstawiciele Związku Kombatantów RP, Słowackiego Związku Antyfaszystowskich Bojowników, delegacja z Instytutu Pamięci Narodowej w Rzeszowie, Barbara i Frantisek Geisler – syna podporucznika Frantiska Jozefa Geislera, który zginął na terenie Gminy Zarszyn w miejscowości Pastwiska, uczniowie z oddziałów mundurowych szkół z powiatu krośnieńskiego, a także o. Fabian Wikiera gwardian dukielskiego klasztoru OO. Bernardynów. Gwardian odmówił modlitwę za poległych podczas walk w 1944 roku i spoczywają na Cmentarzu Wojennym. Gos zabierali: Wicestarosta krośnieński Andrzej Guzik, który powiedział:
W imieniu samorządu powiatu krośnieńskiego i w imieniu Gminy Dukla, Pani Burmistrz, chciałem Wam serdecznie podziękować za Waszą obecność. Wasza obecność w tym miejscu w 80. rocznicę wydarzeń, […] to potwierdzenie, jak ważne jest utrzymywanie pamięci o poświęceniu i krwi przelanej na tej ziemi.
Wicestarosta w swoim wystąpieniu podkreślał istotną rolę pamięci historycznej w kształtowaniu współczesnego społeczeństwa. Głos zabrali również: Jerzy Borcz – przewodniczący Sejmiku Województwa Podkarpackiego i Viliam Longauer – przewodniczący Słowackiego Związku Antyfaszystowskich Bojowników.
Podczas uroczystości odbyło się wręczenie medali Milana Rastislava Štefánika III stopnia przez Słowacki Związek Bojowników Antyfaszystowskich oraz Ministerstwo Obrony Republiki Słowackiej. Medale zostały przyznane byłym burmistrzom Dukli – Markowi Górakowi i Andrzejowi Bytnarowi m.in. za „ich wieloletnią współpracę w organizowaniu obchodów bitwy karpacko-dukielskiej”
Po Apelu Pamięci i salwie honorowej w wykonaniu żołnierzy WOT z Przemyśla, złożone zostały wieńce przez delegacje władz państwowych, samorządowych, służb mundurowych, kombatanckich oraz szkół i młodzieży pod pomnikiem Żołnierza. W imieniu Powiatu Krośnieńskiego wieniec złożyli: Andrzej Guzik – Wicestarosta Krośnieński, Józefa Winnicka-Sawczuk – członek Zarządu Powiatu Krośnieńskiego oraz Adam Dańczak – Radny Powiatu Krośnieńskiego. Władze Gminy Dukla reprezentowali: przewodniczący Rady Miejskiej w Dukli Paweł Kuffner, burmistrz Dukli Krystyna Andruch, zastępca Burmistrza Dukli Bohdan Gocz, zastępca przewodniczącego Rady Miejskiej w Dukli Ewa Przystasz.
Po uroczystości na cmentarzu uczestnicy udali się do Muzeum Historycznego – Pałac w Dukli, gdzie zwiedzali wystawę czasową pt. „Operacja karpacko-dukielska. Retrospekcja 80. lat później”. Na wystawę składają się z militaria oraz archiwalne zdjęcia dotyczące operacji karpacko-dukielskiej z szczególnym uwzględnieniem działań I Korpusu Czechosłowackiego Armijnego. W ramach obchodów odbył się również wykład prof. Andrzeja Olejko pt. „Powietrznym mostem z Podkarpacia na powstańczą Słowację”. Profesor przedstawił przyczyny i ogólny przebieg działań wojskowych w ramach operacji karpacko-dukielskiej. Główny wątek opowieści stanowiło omówienie działalności lotnisk, jako powietrznych mostów, głównie w Jasione i Krośnie, skąd w 1944 r. startowały samoloty zrzucając wszelkiego rodzaju wsparcie dla powstańców słowackich.
Uroczystości odbywają się co roku, na początku października w Dukli, Nowosielcach i Zarszynie, a po stronie słowackiej przy pomniku nieopodal granicy i w centrum Svidnika. Ze względu na okrągłą rocznicę miały w tym roku szczególnie uroczysty charakter.
Na podstawie tekstu Krystyny Boczar-Różewicz. Zdjęcia Krystyna Boczar-Różewicz
