17 sierpnia 2023 r. w Muzeum Historycznym – Pałac w Dukli odbył się wykład pani mgr Jolanty Wojdyły, polonistki, nauczycielki z dukielskiego liceum, pt. ” Maria Amalia z Brühlów Mniszchowa – Pani rokokowej Dukli”. Inicjatorem spotkania był Zenon Leńczyk- przewodniczący Zarządu Osiedla Dukla, pomysłodawca projektu obywatelskiego „Ławeczka Marii Amalii Mniszchowej”, który zakłada powstanie na skwerze przy dukielskim rynku, ławeczki z postacią z mosiądzu Pani rokokowej Dukli.
Spotkanie miało na celu przybliżenie postaci Marii Amalii z Bruhlów Mniszchowej, jej działalności w zakresie dynamicznego rozwoju XVIII miasteczka Dukla i pozostawionych dobrach, z których nadal korzystają mieszkańcy.
Maria Amalia z Brühlów Mniszchowa była córką Henryka Brühla i Anny Marii Franciszka von Kolowrath-Krakowsky. Starannie wykształcona na wiedeńskim – cesarskim dworze swojej chrzestnej Marii Teresy. Znała kilka języków w piśmie i mowie: francuski, angielski, włoski hiszpański i łacinę. Zamężna z Jerzym Augustem Wandalinem Mniszchem posługiwała się również językiem polskim. Dobrze orientowała się w różnych dziedzinach sztuki. Bliskie było jej malarstwo.
Wraz z mężem Jerzym Augustem Wandalinem Minszchem przyczynili się w XVIII wieku do rozwoju małego miasteczka Dukla, które rozkwitało w niebagatelnym tempie. Środki finansowe Mniszchów zadysponowane zostały w przebudowę kościoła pw. św. Marii Magdaleny, perły rokoko, najcenniejszego dukielskiego zabytku, w którym znajduje się nagrobek Marii Amalii.
Amalia i Jerzy zlecili przebudowę dawnego dukielskiego pałacu. Nowa, wytwornie urządzona siedziba odpowiadała francusko-saskiej architekturze rezydencjonalnej. Na terenie pałacu znajdowała się bogata galeria malarstwa europejskiego. Prawdopodobnie znajdowały się w niej obrazy Rembrandta, Van Dycka, gobeliny włoskiej szkoły, srebro i porcelana. Przy pałacu wzniesiono dworski teatr. Zaprojektowano francuskie ogrody.
Małżonkowie dbali o edukację w Dukli. Kilka lat przed ustanowieniem Komisji Edukacji Narodowej w Polsce, w Dukli obowiązywał powszechnym obowiązek szkolny. Przy ul. Mickiewicza powstały szkoły. Mniszchowie dbali o czystość w mieście. Z ich nakazu szlamowano studnie, czyszczono rynsztoki. Z uwagi na liczne pożary zainicjowali powstanie straży, która miała dbać o bezpieczeństwo pożarowe w miasteczku. Ponadto zamienili pańszczyznę na rzecz czynszu, który był korzystniejszy dla chłopów.
Dzięki Marii Amalii powstała kaplica na wzgórzu Zaśpi w Trzcianie upamiętniająca życie pustelnicze św. Jana z Dukli.
Polska historiografia różnie oceniała Marię Amalię z Bruhlów Mniszchową. Była intrygantką w życiu politycznym i prywatnym. Jednak niezaprzeczalnie stwierdza się, że jej działalność zapisała się w historii Dukli. Pozostawiła niezatarte ślady, które możemy od kilkuset lat podziwiać.
„Ławeczka Marii Amalii” to projekt w ramach budżetu obywatelskiego miasta Dukla. Od mieszkańców Dukli zależy czy jest potrzeba realizacji inwestycji.
Tekst: Barbara Pudło, Urząd Miejski w Dukli
