Od początku września 2024 r. w naszym Muzeum można zobaczyć wystawę czasową „Operacja karpacko-dukielska. Retrospekcja 80. lat później”. Na wystawie położono główny nacisk na przedstawienie udziału w tzw. bitwie dukielskiej jednostek z I Czechosłowackiego Korpusu Armijnego. Uzupełnieniem związanym tematycznie są przedmioty używane przez armię niemiecką, w większości pochodzące z terenów objętych zasięgiem operacji dukielsko-preszowskiej. Dopełnieniem są fotografie, głównie ze zbiorów naszego Muzeum. Składamy podziękowania dla: Piotr Kubita, Piotr Beka, Artur Hejnara, Krzysztofa Wiśniewskiego
za wypożyczenie obiektów z własnych kolekcji oraz już kilkunastoletnią współpracę z naszą instytucją.
Ponadto składamy podziękowania dla Piotra Kubita i Jakuba Kenara za zaangażowanie oraz pomoc w montażu wystawy.
Więcej do zobaczenia na wystawie, na którą serdecznie zapraszamy Wszystkich zainteresowanych.
UDZIAŁ I CZECHOSŁOWACKIEGO KORPUSU ARMIJNEGO W OPERACJI KARPACKO – DUKIELSKIEJ
W dniu 8 września 1944 r. ok. godz. 8:45 po uprzednim przygotowaniu artyleryjskim rozpoczęła się operacja dukielsko-preszowska (inaczej: karpacko-dukielska). I K.Cz. rozlokowany został w okolicach Krasnej. Oddziały czechosłowackie przeszły
9 września w rejon wsi Machnówka, Bóbrka i Wrocanka, jednak silny ostrzał niemiecki załamał atak czechosłowacki już na podstawie wyjściowej do natarcia. W związku z tym, następnego dnia I K.Cz. został przerzucony do walk wraz z sowieckimi jednostkami 38 Armii w rejonie miejscowości: Równe, Kobylany, Sulistrowa. W dniach od 11 do 19 września toczył ciężkie walki o Wzgórze 534 (Franków). 20 września brał udział w natarciu na pasma wzgórz na północ od Dukli. Wspólnie z jednostkami sowieckimi opanował drogę Dukla-Nowy Żmigród. Następnie w dniach 24 i 25 września żołnierze korpusu zajęli wieś Chyrową, Wzgórze 646, Wzgórze 696 (Dania), a od 26 września przeszli do obrony zdobytych pozycji. Jeszcze tego samego dnia korpus otrzymał rozkaz przemarszu na nowe pozycję na odcinku Tylawa-Zyndranowa. Rankiem 27 września oddziały znalazły się w lesie Szepetów na pół-zach. od Tylawy. W nocy zajęły pozycje: Barwinek- kościół w Zyndranowej (1 Brygada) oraz rejon na pół-wsch. od Zyndranowej (3 Brygada). Sowiecka 359. dywizja piechoty (podporządkowana gen. L. Svobodzie – dowódcy I K.Cz.) zajęła odcinek: centrum Zyndranowej po północny skraj wsi Lipowiec. Dnia 30 września rozpoczęło się natarcie 38 armii. I K.Cz. toczył ciężkie walki pod Zyndranową i Barwinkiem. Już na pozycjach wyjściowych żołnierze czechosłowaccy dostali się pod silny ostrzał artylerii nieprzyjaciela. Mimo tego wieczorem udało się im opanować południową część Barwinka i wzgórze na południowy wschód od tej miejscowości. Ponadto 30 września 1 Brygada Pancerna poniosła duże straty, walcząc już bezpośrednio na pograniczu w okolicach miejscowości Barwinek-Zyndranowa.
W ciągu nocy i całego dnia 1 października jednostki I K.Cz. toczyły walki w rejonie przygranicznym, jedna z kompanii fizylierów dotarła do granicy, jednak nie zdołała utrzymać swojej pozycji wskutek kontrataku wojsk niemieckich. Wieczorem 1 października jednostki czechosłowackie otrzymały rozkaz przejścia na nowe pozycje w rejonie Wzgórza 706 (Studenego Wierchu) i lasu na północ od Krajnej Porubki. Jednak już kilka dni później, 4 października korpus otrzymał rozkaz o powrocie na uprzednie pozycje
w Barwinku i Zyndranowej, ponieważ ten odcinek dawał szansę na szybsze pokonanie obrony nieprzyjaciela. 5 października oddziały czechosłowackie zajmowały pozycje zmieniając sowiecką 359. dywizję piechoty. Po północy 6 października 1944 r. gen. L. Svoboda otrzymał meldunek, że oddziały niemieckie odchodzą z pozycji przed frontem wojsk I K.Cz. O godzinie 6:30 dnia 6 października 1944 r. patrole rozpoznawcze 1 Brygady weszły w rejon granicy, a o godz. 8:00 dotarły do miejscowości Vyżny Komarnik. 6 października walki przesunęły się w rejon Niżnego Komarnika, gdzie oddziały niemieckie nie wytrzymały natarcia i ich obrona w rejonie Przełęczy Dukielskiej załamała się. Tego dnia, podczas przejazdu samochodem wskutek wybuchu miny zginął na przejściu granicznym gen. Vedral- Sazavsky, dowódca 1 Brygady. Również 6 października podczas uroczystości wbito symboliczny nowy słup graniczny, ponadto wznowiono loty z zaopatrzeniem na lotnisko powstańcze Tri Duby. Operacja karpacko-dukielska nie zakończyła się z przekroczeniem granicy. Do 28 listopada 1944 r. toczono walki na terytorium Słowacji. W dniach od 8 września do 28 listopada I Korpus Czechosłowacki stracił ok. 6500 żołnierzy: poległych, rannych i zaginionych, z tego ok. 4400 na terenie Polski.
Mapa z „Wojskowy Przegląd Historyczny”, nr 14, Warszawa 1960.